Güzel, mutlu, sağlıklı bir hayat kurmak için çabalarız ve bütün hayatımızın da bu şekilde devam etmesini umarız. Fakat hayat planladığımız gibi gitmeyebiliyor. Aniden ve hiç beklemediğimiz bir anda ortaya çıkan, canımızı yakan, bizi mutsuz eden ve o an ne yapacağımızı bilemeyeceğimiz hayatın acı ama gerçekleri ile karşılaşabiliyoruz.

Terör saldırıları, göçler, cinayetler ve buna benzer olayları yaşamasak dahi televizyonlardan, gazetelerden ve sosyal medyadan fazlasıyla etkilenebiliyoruz ya da sokağa çıktığımızda etrafımızdaki yaşanmışlıklara tanık olabiliyoruz. Sonuç olarak bizim de ruhsal dengemiz altüst olabiliyor. Bütün bu sebeplerden dolayı bu yazımda Ruhsal Travma konusunu ele almak istedim.

Ruhsal Travma veya Travma, bizim için beklenmedik nitelikte, çaresizliğe neden olan, bedensel, ruhsal ve sosyal bütünlüğümüzü tehlikeye sokacak şiddette, strese neden olan ölüm ya da yaralanmaya sebep olabilecek olaylar yaşamamız veya başkalarının yaşadığı hayatın gerçeklerine şahit olmamızla ortaya çıkan etki ve tepkiler olarak tanımlanabilir.

Travmalara örnek verecek olursak; iş değiştirmek veya işten atılmak, ekonomik sıkıntılar veya kayıplar, savaş yaşamış olmak, trafik kazası, taciz veya kötü durumlara maruz kalmak, emekliliğe ayrılmak gibi örnekler verilebilir.

Herhangi bir olayın bizim için “ travma” olarak kabul edilebilmesi için genel geçer olması gerekmemektedir. Her olayın bizde yarattığı anlam ve etki diğerlerinden farklıdır.

Travmalar kısaca;

• Fiziksel bütünlüğümüzü tehdit eder,
• Yaşamımızı tehdit eder,
• Dünya ve insanlara karşı olan inançlarımızı tehdit eder,
• Sevdiklerimizi tehdit eder.

Herhangi bir travmaya maruz kaldığımızda fiziksel, davranışsal, duygusal ve bilişsel tepkiler veririz. Bu tepkilerden bazıları kısaca şöyledir:

Fiziksel Tepkiler

• Baş ağrısı ve baş dönmesi
• Göğüste daralma hissi
• Heyecanlı, gerginlik ve aşırı uyarılmışlık hissi
• Halsizlik ve yorgunluk hissi
• Midede bulantı ve bağırsakta rahatsızlık
• İştahta azalma veya artma
• Genel olarak sağlık durumunda kötüleşme

Davranışsal Tepkiler

• Sürekli tetikte olma, kötü bir şey olacak beklentisi ve korkusu
• Belirgin bir şey yokken ağlama veya ağlamaklı olma
• Herkesle çatışma yaşama, sosyal ortamlardan kaçınma ve içe kapanma
• Duyguları net ifade edememe
• Travmatik olayı hatırlatan durumlardan kaçınma

Duygusal Tepkiler  

• Şok yaşama ve hissizlik hali
• Güvensizlik hissi
• Derin üzüntü ve mutsuzluk
• Öfke belirtileri ve öç alma isteği
• Umutsuz ve karamsar düşünce
• Suçluluk duygusu
• Ani duygu farklılıkları

Bilişsel Tepkiler  

• Dikkat ve konsantrasyon problemleri
• Unutkanlık
• Düşünce bozuklukları
• Karar vermede sorun yaşama
• Rahatsızlık veren anılar ve imgeler ile sürekli ilgilenme
• Katı ve haksızca özeleştiri yapma
• Manevi ve dini inançları yeniden değerlendirme

Travma ile nasıl başa çıkılabilir?

Öncelikle içinde bulunduğumuz durumla başa çıkabilmemiz için kendi içimizde bir değerlendirme yapmamız gerekmektedir. İlk olarak var olan uyarıcının yani içinde bulunduğumuz durumun kendimiz için ne ölçüde bir stres kaynağı olduğunu, bizi ve etrafımızdakileri ne ölçüde etkilediğini ortaya koymamız gerekir. Sonrasında da bu olumsuz durum karşısında neler yapılabiliriz, bireysel olarak kendimizi nasıl ortaya koyabiliriz bunun planını yapmamız gerekmektedir. Örneğin müzik dinlemek, fiziksel egzersiz yapmak, rahatlatıcı aktivitelere yönelmek veya içinde bulunduğuz durumla yüz yüze gelmek, kanıta dayalı bilgiler arama gibi yollarla sıkıntılı durumumuz için çaba harcayabiliriz. Ancak kendimizi böyle dönemlerde olayların altından kalkamayacakmışız gibi hissedebiliriz. Bu nedenle bir Psikiyatri uzmanından ve Psikologdan yardım istemekten çekinmemeliyiz. 

Ayşe Nurcan ÖZÜÇAĞLIYAN

Klinik Psikolog      nurcan.psikolog@gmail.com