Bu sayımızda 1956 yılında bu ay hayatını kaybeden, Atatürk’ün hayatta kalan son kardeşi, Makbule Atadan’ı sizlere biraz olsun tanıtabilmek istedik.           

Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kardeşleri hala günümüzde pek çok kişi tarafından bilinmemektedir. Atatürk’ün Fatma, Ahmet, Ömer, Makbule ve Naciye isminde 5 kardeşi olmuştur. Atatürk bebekken kardeşlerinin üçü hayatını kaybetmiş,  Naciye ise Mustafa Kemal Harp Okulu'nu bitirdiği sene, on yaşında hayata gözlerini kapamıştı. Ailesinden geriye Annesi Zübeyde Hanım ve hayatta olan son kardeşi Makbule kalmıştı. Annesi Zübeyde Hanım’ı 14 Ocak 1923’te kaybettikten sonra kardeşi Makbule Hanım’ı 1938’de hayatını kaybedene kadar yakınından ayırmamıştır.  Makbule Atadan Hanım da gene annesi gibi Ocak ayı içerisinde 18 Ocak 1956’da hayata gözlerini yumdu. Gelin şimdi Atatürk’ün ailesinin, hayatını son kaybeden ferdini biraz tanıyalım…

Mustafa Kemal Atatürk'ün kız kardeşi olan Makbule Atadan, Selanik'te doğdu. (Doğum tarihi ile ilgili 1885 ile 1889 arasında değişik tarihler mevcut, Makbule Hanım bir söyleşide anılarından bahsederken ben doğduğumda ağabeyim 4,5 yaşındaymış, dediğine göre doğum tarihinin 1885 olma ihtimali daha fazla. Makbule Hanımın mezar taşında ise doğum tarihi olarak 1892 tarihi yazıyor) Babasının vefatı sonrasında dayısı Hüseyin Bey’in himayelerinde bir çiftlikte yaşadılar. Balkan Savaşları sırasında, (1912-1913) annesi Zübeyde Hanım'la birlikte Selanik'ten ayrılarak İstanbul Akaretler’de, Ağabeyi Mustafa Kemal’in tuttuğu bir eve yerleşti. Daha sonra Şişli Halaskârgazi Caddesi'ndeki bugün müze olan eve yerleşmişlerdi.  Cumhuriyet'in ilanından sonra ağabeyinin isteği üzerine, annesiyle birlikte Ankara'ya geldi. Annesi Zübeyde Hanımın İzmir seyahati sırasında İzmir’de hayatını kaybetmesi sonrası, bir süre Atatürk'ün yanında kalan Makbule Atadan, daha sonra Çankaya Köşkü arazisi içinde kendisi için 1935’te yaptırılan Çamlı Köşk’e yerleşti. Ağabeyinin siyasi ve sosyal hayatı ile hemen hiç ilişkisi olmadan Çamlı Köşk'te yaşamaya devam etti. 

1930'da Atatürk'ün isteğiyle Fethi Okyar'ın kurduğu Serbest Cumhuriyet Fırkası’na giren Makbule Hanım birkaç ay sonra parti kapatılınca siyasetten çekildi ve 1935'de Edirne Milletvekili Mecdi Boysan ile evlendi. Atatürk'ün ölümünden bir süre sonra da boşanmıştır. Eşinden boşanıncaya kadar Boysan soyadını kullandı. Daha sonra Makbule Hanım “Atatürk’ten yadigâr kalan” anlamını taşıyan "Atadan" soyadını almıştır.

Makbule Atadan'ın ağabeyi Atatürk ile ilgili anıları "Büyük Kardeşim Atatürk (1952)" ve "Ağabeyim Mustafa Kemal (1952)" adlarıyla yayımlandı. Atatürk hakkında çocukluk yılları ve ailesi ile anılarını en çok Makbule Hanımın çeşitli gazete ve dergilere verdiği röportajlar ve anlattığı anıları ile öğrenme fırsatı bulundu. Ama kendisi hakkında çok fazla bilgi belirtmediği için Makbule Hanım ile ilgili günümüze ulaşan net bilgi bulmakta zorluk çekiyoruz. Şemsi Belli ile yaptığı röportajda verdiği bilgilerde, Makbule Hanımın Mecdi Boysan ile her yerde yazdığı gibi 1935’te evlendiyse eğer daha öncede bir evlilik yaptığını okuyoruz. (Ağabeyimin Anadolu’da olduğu zaman İstanbul’da evimizi Osmanlı’nın adamları sarmıştı… Heyecanla yukarı koştum, kocama haber verdim. O da çizmelerini giydi. Yan odaya geçti. Bu defa annemin yanına gittim. Anneciğim endişe etme dedim…)   Ama gene, kendisi ile ilgili net konuştuğu bir makaleye rastlamadığımı belirteyim…

Makbule Atadan Atatürk’ün vefatı sonrasındaki yıllarda, yaşadığı maddi sıkıntılar yüzünden, Ankara’dan İstanbul’a taşınmış. Bu dönemde Meclis aldığı bir karar ile (1948) Makbule Hanım’a yeni bir maaş daha bağlamıştır. Makbule Hanım rahatsızlıklarının artması üzerine, 1954 yılında tekrar Ankara’ya dönmüştür.

Çocuğu olmayan Makbule Hanım, 4 kişiyi evlat edinmişti. Bu kişiler; Hatice Mualla (Tunçak), Mustafa Demir (Sığıtmaç Mustafa), Fikret Avcı ve Zeynelabidin Bey’di.

18 Ocak 1956 tarihinde tedavi gördüğü Ankara Gülhane Askeri Hastanesi’nde kanser hastalığı nedeniyle hayatını kaybetti. Makbule Atadan’a devlet tarafından 19 Ocak 1956’da resmî bir cenaze töreni düzenlenmiş ve cenaze törenine Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Meclis Başkanı Refik Koraltan, Başbakan Adnan Menderes, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı İsmet İnönü, bakanlar, milletvekilleri, diğer resmi görevliler, askerî bando ve askerî kıtanın yanı sıra kalabalık bir halk kitlesi de katılmıştı.

Ümit ŞENER

Kaynakça:

-Atatürk Ansiklopedisi

-Makbule Atadan anlatıyor ”Ağabeyim Atatürk” 10.11.1962 Rıdvan Ege Ulus Gazetesi

-Makbule Atadan anlatıyor ”Ağabeyim Mustafa Kemal” 1959 Şemsi Belli Selis Yayınevi