Aile Kavramı:

Aile, evlilik ve kan bağına dayanan; anne, baba, çocuklardan oluşan en küçük sosyal gruptur. Toplum, ailelerden oluşur. Bu nedenle aile, toplumun temeli olarak kabul edilir.

Sevgi, saygı, gelenek ve görenek gibi değerler öncelikle ailede kazanılır. Aile; inançların, ahlaki davranışların, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma gibi değerlerin öğrenildiği yerdir. 

Aile, bireyin yaşamında çok önemli bir yer tutan beslenme, bakım, sevgi ihtiyacı, duygusal gelişim, psikolojik gelişim, eğitim, kültürel değerleri kazanma, sağlıklı zeka gelişimini sürdürme gibi temel ihtiyaçların karşılandığı birincil yer ve çevredir.

Aile yapısının sağlıklı bir şekilde devam etmesi için aile bireylerinin davranışları çok önemlidir. Anne ve babaların davranışları sözlerinden daha etkilidir.

Çocuğun kendi kendini yöneten, yüksek benlik saygısına sahip, doyumlu bir birey olarak yetişmesi ve gelişmesi anne ve babanın tutumlarına bağlıdır.

5 KATEGORİDE ANNE VE BABA YAKLAŞIMLARI

İlgisiz Olumsuz Aile Modeli -Aile Açısından:

• Anne, anneliğe hazır değildir ve çocuğa alışamamıştır.
• Çocuğa ilgi ve sevgi azdır.
• Çocuk yoğun eleştiriye uğrar.
• Çocuğun sorumluluğundan kaçış vardır.
• Anne – baba çocuğa rol model olamaz.

Bu Ailede Yetişen Çocuk:

• Dışa dönükse kızgın ya da saldırgandır.
• İçe dönükse pasif ve siliktir.
• Başına buyruktur, bencil ve şımarıktır.
  
  

Titiz, Üstünlük Kuran, Baskıcı Aile Modeli (Otoriter) - Aile Açısından:

• Aile çocuğu beğenmez, bitmez tükenmez nasihatler verir.
• Aile çocuğu başkaları ile kıyaslar.
• Hatalarından ders alsın diye kötü davranır.
• Aile çocuğun yaptığı her işe karışır.
• Çocuk ne yapsa ailenin gözüne giremez.

Bu Ailede Yetişen Çocuk:

• Savunucudur, suçunu kabul etmez.
• Yardımlaşma duygusundan uzaktır.
• Daha bağımlı ve zayıf ilişkiler sergiler.
• Tedirgindir.
• Kararsızdır.
• Özgüven eksikliği görülebilir.
  
  

Aşırı Düşkün, Koruyucu Aile Modeli - Aile Açısından:

• Çocuklarını aşırı derecede korur ve kontrol ederler.
• Çocukların yapabileceği pek çok şey, anne – baba tarafından yapılır ve çocuk şımartılır.

Bu Ailede Yetişen Çocuk:

• Aileden ayrıldığında zorluk çeker.
• Girişken ve atılımcı değildir.
• Her istediğinin yapılmasını ister (bencildir).
• Kendi işini yapamayan kişiliğe sahiptir.
• Karar verme becerileri gelişmemiştir.

Karmaşık Aile Modeli - Aile Açısından:

• Bu tür aile modelinde tutarsızlık ön plandadır.
• Bazen koruyucu ama tutarsızdırlar.
• Bazen titiz, bazen ilgisizdirler.
• Bazen mükemmeliyetçidirler.
• Eşler arasında çocuk yetiştirme konusunda anlayış farkları vardır.
• Genç ebeveynlerde ve ilk çocuk yetiştirmelerde ortaya çıkar.
• Ceza ve ödül tutarsızlığı olabilir.

Bu Ailede Yetişen Çocuk:

• Asi, hırçın, inatçı
• İçine kapanık, pısırık
• Odaklanamama sorunu yaşayan (dikkat dağınıklığı sorunu)
• Yalan söyleme, kaypaklık
• Görüş ve düşüncelerini aktaramaz
• Kendini bulmak isteyeceği yeni yönelimlere çok açıktır

Normal Aile Modeli - Aile Açısından:

• Bu tür aile modeli en sağlıklı modeldir.
• Çocuklara hoşgörülü, güven verici ailedir.
• Çocuklara ailede koşulsuz sevgi ve saygı gösterirler.
• Düşünce ve paylaşımlarını desteklerler.
• Anne – baba davranış ve tutumları birbiri ile tutarlıdır.
• Gelişim kapasitesine göre davranırlar ve karşılık beklemezler.
• Ortak etkinliklerde bulunurlar ve sorumluluk verirler.

Bu Ailede Yetişen Çocuk:

• Sosyal ve duygusal anlamda daha yeterlidir.
• Diğer bireylerle daha çok işbirliği içerisindedir.
• Kendine güvenen, uyumlu, yaratıcı, sorumluluk sahibidir.
• Sevilen bireyler olarak yetişirler.

ETKİLİ VE SORUMLU EBEVEYN OLMANIN KAZANIMLARI

• Çocuğa, ait olma duygusu aşılanır.
• Sorumluluk duygusu kazandırılır.
• Kendini değerli hissetme duygusu kazandırılır.
• Zorluklarla mücadele duygusu öğretilmiştir.
• Yeteneklerine saygı duyulmaktadır.
• Toplum içinde söz hakkı alması sağlanmıştır.
• Tutarlı disiplin uygulanmıştır.

ETKİLİ VE SORUMLU EBEVEYN OLMANIN BAŞARI KRİTERLERİ

• Çocuğun ihtiyaçlarını sezer.
• Uygun karşılıklar hazırlar.
• Esnek davranışlar sergiler.
• Davranışlarında kararlılık ve devamlılık sergiler.
• Çocuğun isteklerine saygı duyulur ve dinlenilir.
• Çocuk, başkalarının yanında eleştirilip küçük düşürülmez.
• Yargılayıcı değildir.
• Kabul şartlı değil, onay-takdir ile sürekli değer verir.
• Ebeveyn hatasında ısrarcı olmaz, hemen düzeltme yolunu arar.
  
  

ETKİLİ VE SORUMLU EBEVEYN İÇİN TAVSİYELER

• Ebeveynler yeniliklere açık olmalı.
• Daha fazla kitap okumalı, daha az TV izlemeli.
• Uygulamayacağı ve takip edemeyeceği kuralları koymamalı.
• Yemek düzeni oluşturulmalı.
• Çocuğun başarıları ödüllendirilmeli.
• Okul başarısı için planlı çalışma alışkanlığı kazandırılmalıdır.
• Okul ve öğretmenler ile ilgili olumsuz kanaatler çocuğun yanında değil, yetkililerle çözülmeye çalışılmalı.
• Kibarlık ve nezaket çocuklar için hayati derecede önemlidir.
• Rol model olduğunuzu unutmayın.
  
  

Sevgili Peygamberimiz; “Hiçbir ana-baba evladına iyi eğitimden, güzel ahlâktan daha değerli bir miras bırakamaz” buyurmuştur.  

 

Fatma KILAVUZ

Psikoterapist/Aile terapisti

Reaksiyon psikolojik Danışmanlık Merkezi